موضوع مدیریت ریسک در نهادهای مالی و بنگاه های اقتصادی اهمیت ویژه ای دارد و سهامداران، قانونگذاران، نهادهای حرفهای و سازمانهای رتبهبندی برای ادارۀ بهتر امور شرکتها از مدیریت ریسک و کنترل داخلی استفاده میکنند. مدیریت ریسک سازمانی پدیدهای نسبتاً جدید است و تعدادی از مطالعات هنوز در صدد بررسی این موضوعاند که مدیران ریسک چگونه بر پردازش تصمیمها در سازمان تأثیر میگذارند. گروه مالی هلدیر به منظور ارائه خدمات مدیریت ریسک رویکردی سیستماتیک و یکپارچه از مدیریت کل را در تعیین ریسکهایی که یک شرکت با آنها روبهروست در پیش می گیرد. بنابراین گروه مالی هلدیر با پیاده سازی مدیریت ریسک در نهادهای مالی تلاش می کند که تمام ریسکهای شرکت برای مدیران آن روشن و قابل کنترل گردد. گروه مالی هلدیر کمک میکند که مدیریت، هدف خود را – که حداکثرکردن ارزش داراییهای شرکت است – به انجام برساند. با اجرای مدیریت ریسک سازمانی همۀ ریسکها در چهارچوبی هماهنگ و راهبردی مشاهده میشوند. مدیریت ریسک سازمانی را میتوان فرایندی از مدیریت ریسک شرکت در نظر گرفت که در آن هر دو نوع ریسکهای مالی و غیرمالی مانند ریسکهای عملیاتی و ریسکهای راهبردی بهصورت یکپارچه مدیریت میشوند. شرکتهای موفق در خلق یک برنامة مؤثر مدیریت ریسک سازمانی، مزیت رقابتی بلندمدتی را نسبت به شرکتهایی به دست آوردهاند که ریسکها را بهطور جداگانه مدیریت میکنند (مدیریت ریسک سنتی). شواهد ضدونقیضی در زمینۀ تأثیر مدیریت ریسک سازمانی بر ارزش شرکت وجود دارد.
ریسکهای مالی و غیرمالی:
جدول زیر خلاصۀ تعاریف ریسکهای مجزا در زیربخشهای ریسکهای مالی و غیرمالی را ارائه کرده است. این ریسکها در شرکت های مورد بررسی گروه شناسایی شده و شامل 7 ریسک در زیربخش ریسکهای مالی و 7 ریسک در زیربخش ریسکهای غیرمالی است. با توجه به فعالیت شرکت های مورد بررسی در بخش خدمات مالی، تعاریف مطرحشده در جدول مذکور بر همین اساس ارائه شده است.
جدول تعاریف ریسکهای فرعی زیرمجموعۀ ریسکهای مالی و غیرمالی
نوع ریسک | تعریف ریسک |
1. ریسکهای مالی |
|
ریسک سیستمیک | به معنای ریسک ناشی از ارتباطات و وابستگیهای درونی موجود در یک سیستم یا یک بازار است که بهواسطۀ رخداد یک شکست در یک جزء از سیستم و تسری آن در تمام سیستم یا بازار سبب بروز بحران در تمام سیستم یا بازار میشود. |
ریسک رقابت | صندوقهای سرمایهگذاری، مشاور سرمایهگذاری، شرکتهای تأمین سرمایه، شرکتهای سبدگردانی، شرکتهای کارگزاری، شرکتهای سرمایهگذاری و مؤسسات رتبهبندی، رقیبان شرکت محسوب میشوند و باید به سهم و درصد بازار داخلی و خارجی در این زمینه توجه کرد. |
ریسک بازار | ریسک بازار پتانسیل سود یا زیان ناشی از تغییرات در شرایط بازار مانند نرخ بهره، قیمت کالاها، نرخ مبادلات و سایر متغیرهای اقتصادی و مالی مانند قیمت سهام، قیمت ارز و بازارگردانی است. |
ریسک نقدشوندگی | نقدشوندگی مفهومی سهل و ممتنع دارد که بهصورت مستقیم قابلمشاهده نیست؛ با این حال، در بیشتر موارد به سهولت تسویهپذیری و تبدیل یک دارایی به پول نقد، نقدشوندگی میگویند. ریسک نقدشوندگی پاسخ قیمت به حجم معاملات را نشان میدهد . ریسک نقدشوندگی ریسکی مالی است که براساس آن برای یک دورۀ زمانی خاص یک دارایی، سهام یا کالا را نمیتوان بهسرعت در بازار بدون تأثیر قیمت بازار معامله کرد. این ریسک در قیمتگذاری داراییها و کارآیی بازار نقش چشمگیری دارد. |
ریسک سرمایه | به معنای ترکیب سرمایه برای مدیریت فعالیتهای کسبوکار شرکت و ریسکهای مربوط به آن فعالیتها در طول دوران ثبات اقتصادی و در شرایط ناپایدار است. |
ریسک نقدینگی | احتمال ناتوانی شرکت در ایفای تعهدات مالی کوتاهمدت، ریسک نقدینگی نامیده میشود. این ریسک از سه عامل ناتوانی در اجرای تعهدات مالی کوتاهمدت، ناتوانی در تأمین منابع مالی کوتاهمدت هنگام نیاز و ناتوانی در تأمین منابع مالی کوتاهمدت با هزینههای مقرونبهصرفه نشئت میگیرد؛ به عبارت دیگر، ریسک نقدینگی دارایی، به توانایی شرکت در بهدستآوردن وجه نقد کافی برای پرداخت بدهیهای خود مربوط است. این ریسک از ریسکهای مهم برای شرکتهاست و حتی ممکن است سبب ورشکستگی آنها در وضعیت نامناسب اقتصادی شود. مؤسسههای رتبهبندی اعتباری هنگام اعطای رتبۀ اعتباری، به این ریسک توجه ویژهای دارند. |
ریسک اعتباری | ریسک شکست و ضرر و زیان ناشی از نکول مشتری یا همکار است یا براساس ریسک کشور را مدنظر قرار میدهد. |
2. ریسکهای غیرمالی |
|
ریسک شهرت | یک عمل، معامله، سرمایهگذاری یا رویداد است که اعتماد به یکپارچگی شرکت یا صلاحیت آن را در مقابل مشتریان، پیمانکاران، سرمایهگذاران، قانونگذاران، کارکنان و عموم مردم کاهش میدهد. این ریسک یکی از مهمترین ریسکهای شرکت است. |
ریسک نیروی انسانی | در گزارش سال 2008 با عنوان «ریسکهای جهانی منابع انسانی» ریسک منابع انسانی را ریسک برنامهها و فرایندهای مرتبط با کارکنان سازمان میداند که در صورت مدیریت مناسب، سازمان را در زمرۀ رهبران بازار قرار خواهد داد. |
ریسک قوانین و مقررات | این ریسک بهدلیل تغییرات در قوانین مختلف در یک جامعۀ اقتصادی به وجود میآید. ریسک ناشی از تغییرات قوانین، بهشدت بر شرکتهای تولیدی، مؤسسات و نهادهای مالی تأثیر میگذارد. |
ریسک سیاسی | امروزه جامعۀ تجارت جهانی همانند گذشته با سطح چشمگیری از ریسکهای سیاسی روبهروست؛ اما ماهیت این ریسکها تغییر شکل داده و هم اکنون ریسک سیاسی پدیدهای بسیار پیچیده و چندبعدی است که بهشدت جامعۀ تجارت جهانی را بهویژه دربارۀ ارزیابی دقیق و مدیریت آن به چالش کشیده است. ریسک سیاسی بهدنبال تکامل تدریجی نظریۀ اقتصادی در اوایل قرن بیستم در بیشتر کشورهای صنعتی دنیا، از رویدادهای سیاسی و شرایط نامطلوب در امور بینالمللی به وجود آمد. ریسک سیاسی، تغییرات غیرمنتظره در عوامل تولید، دادوستد کالا و خدمات ناشی از اقدامات و واکنشهای دولت تعریف شده است. |
ریسک عملیاتی | ریسک زیان و ضرر ناشی از فعالیتهای عملیاتی و خطاهای انسانی ناشی از عوامل خارجی است که نه به مسائل و ریسکهای بازار مربوط میشود و نه به ریسکهای اعتباری؛ مانند ریسک انطباق، ریسک مدیریت، ریسک مدل، ریسک نوآوری، ریسک نرمافزار و ریسک فرایند. ریسک عملیاتی هنگامی بررسی میشود که یک سازمان عملیات خود را بهخوبی انجام ندهد؛ یعنی بهطور کلی یا سیستمهای داخلی و روشهای انجام کار بهخوبی تعریف نشدهاند یا بهدرستی اجرا نمیشوند. ریسک عملیاتی عموماً ریسک ناشی از اشتباهات انسانی یا اتفاقات و خطاهای فنی تعریف میشود. این ریسک شامل تقلب، اشتباهات مدیریتی و کاستی کنترل میشود. خطای فنی ممکن است ناشی از نقص در اطلاعات، پردازش معاملات، سیستمهای جابهجایی یا بهطور کلی هر مشکل دیگری باشد که در سطح سازمان روی میدهد. |
ریسک رویداد | به ریسک ناشی از حوادث فاجعهآمیز در سطح کشور و دنیا اشاره میکند |
ریسک حاکمیت شرکتی | استقرار مناسب سازوکارهای حاکمیت شرکتی، اقدامی اساسی برای استفادۀ بهینه از منابع، ارتقای پاسخگویی، شفافیت، رعایت انصاف و حقوق همۀ ذینفعان شرکتهاست. فرض اولیۀ حاکمیت شرکتی و فرایند حسابرسی مستقل – که از اجزای بسیار مهم آن تلقی میشود – این است که واحد تجاری بهدنبال حفظ منافع سهامداران خود و افزایش ارزش سهام آنان است. ریسک حاکمیت شرکتی وجودنداشتن نظارت و کنترل برای تضمین این است که مدیریت شرکت مطابق با منافع سهامداران عمل میکند یا خیر. |